Powszechnie występuje duże wzburzenie, kiedy okazuje się, że wyniki z różnych prywatnych laboratoriów były fałszywie dodatnie. Jednak nie jest to do końca tak, że jest się tzw.: „Ofiarą labolatorium”. Spowodowane jest to głównie z brakiem zrozumienia, skąd tak naprawdę biorą się te wyniki – fałszywie dodatnie. Co więcej można byłoby rzec, że takie działanie placówki było celowe. Stąd też trzeba bliżej się przyjrzeć temu zagadnieniu.
Po pierwsze czym są badania serologiczne?
W najprostszy sposób, aby każdy mógł zrozumieć, są to badania korzystające z właściwości łączenia się przeciwciał z antygenami. Natomiast antygeny są to najprościej rzec ujmując odpowiednimi fragmentami danej bakterii lub wirusa (na obrazku zaznaczone jako mały trójkącik). Organizm człowieka uczy się produkować odpowiednie przeciwciała (na obrazku w kształcie litery Y), które w naszym organizmie mocno przyczepiają się do antygenów (tych fragmentów wirusów i bakterii). Dzięki takiemu odpowiedniemu przyczepieniu się przeciwciał do antygenów znajdujących się na powierzchni wirusów/ bakterii organizm inaktywuje i odpowiednio naznacza patogeny, tak żeby inne komórki układu immunologicznego wiedziały, że są to elementy których należy się pozbyć. I tak przeciwciała IgM, są pierwszymi, najmniej specyficznymi przeciwciałami. Łączą się one z najbardziej powszechnymi antygenami, często wspólnymi dla wielu bakterii i wirusów. Natomiast przeciwciała IgG są już takimi mocno wyspecjalizowanymi zawodnikami, bardzo charakterystycznymi dla danego wirusa/bakterii. Dlatego praktycznie nie zdarzają się wyniki fałszywie dodatnie IgG.
– Jak wykonywane są badania serologiczne?
Badania serologiczne wykonywane są przy pomocy testu ELISA (lub jego modyfikacji). Polega to na tym, że odpowiednia płytka do badań, jest sztucznie pokryta antygenami (w tym przypadku wirusa CMV). Następnie nakładane jest na tę samą płytkę nasze osocze, w którym chcemy sprawdzić, czy znajdują się przeciwciała przeciw CMV. Płukanie i nanoszenie kolejnych odczynników, dzięki którym do przeciwciał przyłączają się cząsteczki barwnika. Jeśli nasza płytka zmieni kolor, to oznacza to wykrycie przeciwciał przeciw CMV, natomiast jeśli nie zmieni koloru, to znaczy, że tych przeciwciał nie ma. (schemat na zdjęciu).
Powracając do wyników fałszywie dodatnich, przeciwciała IgM są niespecyficzne. Stąd też antygen CMV znajdujący się na płytce diagnostycznej może połączyć się z przeciwciałami IgM innej choroby, którą niedawno przechodziliśmy i dać pozytywny wynik reakcji (np. COVID, z rodziny herpex, czyli między innymi opryszczki wargowej itp.). Naukowo mówimy o reakcji krzyżowej.
Organizm kobiety w ciąży przechodzi prawdziwą burzę hormonów. Hormony nie przechodzą obojętnie dla takiej reakcji. Mogą one przede wszystkim powodować niespecyficzne reakcje, w wyniku których kolor na płytce zmienia się dając pozytywny wynik badania.
Dlatego nadal zastanawiające jest, dlaczego w takim razie laboratorium szpitala zakaźnego bardzo rzadko spotyka się z wynikiem fałszywie dodatnim?
Zależne jest to od kilku rzeczy.
-
Laboratoria Kliniczne i zakaźne muszą być wysoko wyspecjalizowane w badaniach serologicznych, ponieważ na ich podstawie dokonywanych jest później wiele ważnych decyzji medycznych. Stąd też każde badanie dodatnie jest dodatkowo sprawdzane dodatkowymi, bardziej specyficznymi odmianami ELISA.
Stąd też jeśli miałyby badania te robić prywatne laboratoria, koszt takiego badania byłby wiele wyższy, niż obecnie (ceny wahają się między 40 zł a 60zł na 200 zł). Natomiast w szpitalu koszty są o wiele mniejsze ponieważ pokrywa się głównie tylko koszt odczynników, reszta jest po stronie szpitala (np. aparatura, czy utrzymanie pracownika).
Oczywiście badania serologiczne powinny mieć adnotacje na wyniku, że należy dodatkowo wynik potwierdzić szczegółowymi badaniami, bądź też sama pacjentka powinna mieć możliwość wyboru za dopłatą potwierdzenie badania. Jak na razie takie zjawisko nie występuję.
-
Czas w przypadku pobrania próbki do wykonania badania jest bardzo ważny (szczególnie przy badaniach serologicznych). Prywatne laboratoria – punkty pobrań mają rozmieszczone po całym mieście, natomiast laboratorium jest jedno i zbiera próbki nie tylko z całego miasta, ale zazwyczaj też województwa. Próbki te są przechowywane wiele godzin po pobraniu. Wykonując te same badania w szpitalu, próbki są przekazywane od razu do laboratorium, znajdującego się na innym piętrze lub w innym budynku (jako ciekawostkę można dodać, że tak samo to wygląda przy badaniach hormonalnych).
-
Rożne substancje przyjmowane w suplementach diety, mogą mieć również wpływ na wynik badania fałszywie dodatniego (np. biotyna).
Można więc rzec, że spotkanie się z tak dużą skalą wyników fałszywie dodatnich jest po części racjonalną winą, ponieważ z braku świadomości wybierany jest łatwiejszy, szybszy dostęp, niż lepsza jakość. Przewrotność świata. Zamiast wybrać najlepszy szpital, najlepszego lekarza, czy miejsce, w którym wykonujemy badania zwracamy uwagę na mniej ważne rzeczy.
